بذل و بخشش بیت المال توسط عثمان
ب
عثمان نسبت به فامیل و خویشانش، سخت پایبند بود. در رعایت حال ایشان، فوق العاده می‌کوشید. و آنان را بر دیگران مقدم می‌داشت.
او در راه میدان دادن به فامیل خود (اولاد عاص (و بذل و بخشش به خویشانش، در اندیشه ملامت مردم و شورش انقلابیون نبود. بسیاری از ادله کتاب مبین و سنّت مقدس حضرت خیر المرسلین و روش خلفای پیشین را در قبال رها کردن اولاد عاص و بنی امیه نادیده گرفت و در مقابل آنها اجتهاد کرد.
با اینکه روایات صحیح و معتبر در نکوهش اولاد عاص، متواتر هستند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله، اولاد عاص را بارها در مواضع مختلفی لعن کردند. (۱)
همچنین پیغمبر اکرم - صلّی اللّه علیه وآله - فرمودند: وقتی اولاد عاص به سی نفر مرد رسیدند، مال خدا را دست بدست می‌گردانند، و بندگان خدا را به بردگی می‌گیرند و دین خدا را به نیرنگ می‌کشند. (۲)
ابن ابی الحدید می‌نویسد: فراست عمر درباره عثمان درست از کار در آمد؛ زیرا عثمان بنی امیه را بر گردنهای مردم مسلط کرد و ایالتهای قلمرو اسلامی را در اختیار آنها گذاشت و املاک و
ضیاع و عقار زیادی را به آنها تیول داد. ارمنستان در زمان وی فتح شد. خمس غنائم ارمنستان را گرفت و همه را یکجا به مروان حکم (پسر عمویش) بخشید! (۳)
ابن ابی الحدید می‌گوید: عبداللّه بن خالد بن اسید از عثمان بخششی خواست، و عثمان چهارصد هزار درهم به وی داد! (۴)
حکم بن ابی العاص را که پیغمبر تبعید کرده و ابوبکر و عمر هم حاضر نشدند او را برگردانند، به مدینه باز گردانید و صد هزار درهم به وی عطا کرد!! (۵)
پیغمبر اکرم - صلّی اللّه علیه وآله - نقطه ای در بازار مدینه به نام: نهروز را وقف مسلمانان کرده بود، ولی عثمان آن را به حارث بن حکم، برادر مروان تیول داد! (۶)
و فدک را که بعد از پیغمبر - صلّی اللّه علیه وآله - از دست فاطمه زهرا - علیها السّلام - گرفتند و فاطمه زهرا - علیها السّلام -، گاهی به عنوان ارث و زمانی به نام بخشش پیغمبر، آن را مطالبه می‌کرد و عاقبت نیز به آن حضرت ندادند، به مروان بخشید. (۷)
مراتع اطراف مدینه را از دسترس مسلمانان خارج ساخت، و در اختیار احشام بنی امیه گذاشت که در انحصار آنها باشد. (۸)
تمام غنائم فتح آفریقا از طرابلس غرب تا طنجه را یکجا به عبداللّه بن ابی سرح بخشید! و یکنفر از مسلمانان را در آن سهیم نساخت. (۹)
همان روز که صد هزار درهم بیت المال را به مروان داد، دویست هزار درهم نیز به ابوسفیان بخشید! (۱۰)
ابن ابی الحدید می‌گوید: ابو موسی اشعری با اموال فراوانی از عراق آمد، عثمان همه آنها را در
میان بنی امیه تقسیم کرد! (۱۱)
دخترش، عایشه، را به حارث بن حکم تزویج کرد، و صد هزار درهم از بیت المال را به وی بخشید! و در روایتی نیز بیان شده که سیصد هزار درهم بوده است! (۱۲)
بذل و بخشش‌های عثمان به نزدیکان و دوستانش از بیت المال بسیار بیش از این است که در اینجا نقل کردیم. برای اطلاع بیشتر به کتاب الغدیر جلد ۸ صفحات ۲۳۹ تا ۲۸۳ مراجعه بفرمایید.
*****
(۱) الصواعق لابن حجر ص ۱۷۹ ط المحمدیة وص ۱۰۸ ط المیمنیة، تطهیر الجنان لابن حجر ص ۶۳ ملحقا بالصواعق ط المحمدیة وص ۱۴۴ بهامش الصواعق ط المیمنیة، مقتل الحسین للخوارزمی ج ۱ / ۱۷۲، الدر المنثور للسیوطی ج ۴ / ۱۹۱ وج ۶ / ۴۱، سیر أعلام النبلاء ج ۲ / ۸۰، أسد الغابة ج ۲ / ۳۴، السیرة الحلبیة ج ۱ / ۳۱۷ السیرة الدحلانیة بهامش الحلبیة ج ۱ / ۲۲۵ - ۲۲۶، الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۴۵، شیخ المضیرة أبو هریرة ص ۱۶۰.
(۲) متسدرک حاکم ۴/۴۸۰، ذهبی نیز به صحت آن در تلخیص المستدرک اعتراف کرده است.
(۳) بخشش خمس ارمنستان به مروان از قضایای بسیار مشهور و معروف است: الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۵۷، المعارف لابن قتیبة ص ۸۴، تاریخ أبی الفداء ج ۱ / ۱۶۸، أنساب الاشراف للبلاذری ج ۵ / ۳۸، تاریخ الطبری ج ۵ / ۵۰.
(۴) الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۷۶، العقد الفرید ج ۲ / ۲۶۱، المعارف لابن قتیبة ص ۸۴.
(۵) الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۴۱، شیخ المضیرة أبو هریرة ص ۱۶۸.
(۶) الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۶۸، شیخ المضیرة أبو هریرة ص
۱۶۹، العقد الفرید ج ۴ / ۲۸۳، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید ج ۱ / ۶۷، محاضرات الراغب ج ۲ / ۲۱۱، المعارف لابن قتیبة ص ۸۴، الاحکام السلطانیة للماوردی وأبی یعلی فی بیان باب ترکة الرسول، مقدمة مرآة العقول ج ۱ / ۱۵۹.
(۷) المعارف لابن قتیبة ص ۱۹۵، تاریخ أبی الفداء ج ۱ / ۱۶۹ وفی طبع آخر ج ۱ / ۲۳۲، سنن البیهقی ج ۶ / ۳۰۱، العقد الفرید ج ۴ / ۲۸۳، وفاء الوفاء ج ۳ / ۱۰۰۰، فدک فی التاریخ ص ۲۰، الغدیر للامینی ج ۷ / ۱۹۵ وج ۸ / ۲۳۶ - ۲۳۸. ومقدمة مرآة العقول ج ۱ / ۱۵۸، الطبقات لابن سعد ج ۵ / ۳۸۸، شیخ المضیرة أبو هریرة ص ۱۶۹.
(۸) الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۳۵، أنساب الاشراف للبلاذری ج ۵ / ۳۷، السیرة الحلبیة ج ۲ / ۸۷، شرح النهج الحدیدی ج ۱ / ۶۷ و ۲۳۵ وغیرها
(۹) الغدیر للامینی ج ۸ / ۲۷۹، شرح النهج ج ۱ / ۶۷، تاریخ الذهبی ج ۲ / ۷۹، الکامل لابن الاثیر ج ۲ / ۴۶، أسد الغابة ج ۳ / ۱۷۳، تاریخ ابن کثیر ج ۷ / ۱۵۲، أنساب الاشراف للبلاذری ج ۵ / ۲۶.
(۱۰) الغدیر ج ۸ / ۲۷۷.
(۱۱) شرح النهج الحدیدی ج ۱ / ۶۷.
(۱۲) أنساب الاشراف للبلاذری ج ۵ / ۵۲ و ۲۸، الغدیر ج ۸ / ۲۶۷.
